Zoetermeer kent unieke architectuur waar de meeste mensen onwetend langslopen. In de serie ‘Het gebouw van de maand’ laat ArchitectuurPunt Zoetermeer verschillende bijzondere gebouwen zien. Deze maand de voormalige penitentiaire inrichting van Zoetermeer aan de Rokkeveenseweg 50.
Archivolt architecten
In 1993 besloot het toenmalige kabinet dat er nieuwe strafinrichtingen moesten komen in onder andere Zoetermeer. Er was een acuut cellentekort en de opdracht luidde om in 1995 de gevangenis op te leveren. Het werd een opvallend gebouw bestaande uit twee “kruizen” met elk 144 cellen in acht vleugels. Ook zijn er veel gezamenlijke ruimten en natuurlijk een enorme muur eromheen. Het ontwerp is van Archivolt architecten. De gevangenis was voor de helft een Huis van Bewaring en voor de helft een Inrichting voor Stelselmatige Daders. De laatste is de eigenlijke gevangenis, een aanduiding die vaak voor de gehele instelling wordt gebruikt.
Kunstwerk ‘Gesloten Huis’
Bij de inrichting plaatste de opdrachtgever, de Rijksgebouwendienst, een opvallend kunstwerk; een groot object van roestig cortenstaal, genaamd ‘Gesloten Huis’. Hiermee heeft kunstenaar H.G.M. Nouwens een verband willen leggen met de gesloten wereld van een gevangenis.
Foto: De twee kruizen waar de gevangenis uit bestaat tekenen zich op deze foto mooi af. Op het grasveld naast de gevangenis, aan de A12, staat het cortenstalen object ‘Gesloten Huis’. Op de achtergrond de gebouwen van het voormalige rioolgemaal.
De inwoners van Zoetermeer reageerden verdeeld op de komst van de penitentiaire inrichting. Voorstanders zagen kansen voor werkgelegenheid in de gevangenis en bij toeleveranciers. Tegenstanders waren bang voor ontsnappingen. Dat laatste is reuze meegevallen en bleef beperkt tot een paar incidenten.
Nieuwe invulling voor de gevangenis?
De gevangenis bleef in gebruik tot 2017. Nadat de laatste gevangenen waren verplaatst en het gebouw leeggekomen was, zijn er quickscans gemaakt om te kijken hoe er een toekomstige invulling aan te geven. Wat kun je met een gevangenis? Het meest voor de hand liggende is toch een soort van bewoning met een collectieve component. Een eigen woonunit met collectieve ruimtes voor werken, recreatie, ontmoeting, kunst, cultuur. Een complex waar je ook als niet-bewoner graag langskomt omdat er iets te beleven valt.
Open ontmoetingsruimte
Op dit moment wordt gekeken naar een nieuwe invulling voor dit enorme en markante complex. De ontwerpstudie die op 29 januari 2020 werd gepresenteerd, is hier een voorbeeld van. De resultaten van deze studie zijn te vinden op de website van het Architectuurpunt. Laten we hopen dat de “gesloten” gevangenis in de nabije toekomst een “open” ontmoetingsruimte wordt waar iedereen in Zoetermeer graag komt.
Tekst: Anke van As
Foto’s: gemeentearchief Zoetermeer (luchtfoto) en B. Koopmans
Dit verhaal verscheen eerder op ZoetermeerActief.nl. Het gebouw van de maand is gekozen door ArchitectuurPunt Zoetermeer.
Bekijk alle gebouwen van de maand.
